Varlığın imajinasyon etkinliğinin kesinlikle ortaya çıkan bir sonucu vardır ki (varlığın haberi olsun olmasın) bu sonuca imaj denir. Bir irâde sonucu ortaya çıkan imajı bulabilmek, onun sâhibini bulmak demektir. Bununla birlikte imajlar, sâhiplerinden başka varlıklardan da kaynaklanır. Bu hal onların, başkaları tarafından benimsenmiş olmalarından ileri gelir. Şu halde, bir imajın gerçek sâhibini bulmak için, onun kimden kaynaklandığını bilmek asla yeterli değildir.

  İmajinasyonda, ruh varlığının kurucu bir etkinliği vardır. İmajlar ise varlığa saprofit(çürükçül) olarak enjekte ve empoze edilmiş de olabilir. Bunun açık-seçik örneklerini sanat eserlerinde görebiliriz: Örneğin, Goethe’ nin Faust’u, Beethoven’in Beşinci senfonisi bu sanatkârların özbenliklerinde sûretlenmiş ve canlanmış birer imajdır. Oysa ki, Faust ile Beşinci Senfoni’ yi ruhlarında istedikleri zaman yeniden ayniyle yaşatabilen (hatta onları başkalarının ruhlarında da yaşatmaya muktedir olan pek çok insan bulunabilir. Ama bunların hiç birisi bu eserlerin sâhibi sayılmaz. Bu durum; bir makineyi imâl eden mühendis ile, onu çalıştıran işçilere benzer.

  Hayvanlarda da durum böyledir. Hayvanların iradeleri vardır ama imajinasyonları yoktur. Bununla beraber; onların bazı işlerine bakarak, hayvanlarda da imajinasyon olduğu zannına kapılabiliriz. Fakat unutmamalıdır ki, bunlar her zaman, kendilerinden yüksek varlıkların hazırlamış oldukları imajlara göre iradelerini kullanırlar. Bir hayvanın kendi iradesiyle imajlar oluşturmak kudreti yoktur. Bundan dolayı da hayvanlar yeni şeyleri, eski bildiklerine eklemek gibi bir beceriye sahip değildir.

  Özellikle ehlileştirilmiş bir hayvanın hareketlerinde belli bir plana uygun ve belli bir hedefe yönelik işler vardır. Bu işler hayvanın iradesiyle olur ama onun iradesini kullanması, sahibinin imajinasyonu doğrultusunda oluşan bir yönlendirmeye bağlıdır. Örneğin, bir yük arabası beygirini alalım: İmajinasyondan mahrum olan bu hayvan; yer, içer, hareket eder, ürer vb. Ama bu etkinliklerin hiç biri hakkında onun kafasında önceden tasarlanmış bir plan yoktur. Bununla birlikte onun birçok hareketlerinde amaçlı bir plana uygun işler de yok değildir: Sahibi tarafından arabaya koşulur ve beygirin çektiği o araba ile amaçlı ve planlı işler yapılır. Bu işler kuşkusuz beygirin irâdesiyle olur; yani, herhangi bir nedenle beygir istemez ise araba yürümez. Ancak beygirin bu iradesini kullanması, sahibinin kırbacının tesiriyle olur. Dolayısıyla, beygire bu hareketi yaptıran etmen dışarıdan (hayvanın sahibinden, arabacıdan) gelmektedir. O halde, zâhiren beygirin eseri gibi görünen iş; gerçekte hayvanın değil, arabacınındır.

  Sonuç olarak diyebiliriz ki, bir işin ya da bir oluşun ortaya çıkmasında tek başına hiçbir tesirliliği olmayan irade, başkalarının imajlarına uyduğu (onlar tarafından yönlendirildiği zaman) o imajların gerçekleşmesinde önemli roller oynar.

İmajinasyon ve Tekâmül

  İmajinasyonun, irâdeyle olduğu kadar, tekâmülle de ilgisi vardır. Bu ilgi, varlığın tekâmülünü hızlandırıcı nitelikli bir ilgidir. Bitkilerde irâde olmadığı için imajinasyon da yoktur. İrâde hayvanlık düzeyinde ortaya çıkıyordu ama onlar kendi iradelerini kullanarak imajinatif etkinliklerde bulunabilecek düzeyde değildirler. Dolayısıyla hayvanlarda irâde vardır (yeni ortaya çıkmıştır) ama bununla imajinasyon yapabilecek durumda değildirler. Yani iradenin mevcut olduğu bir varlıkta mutlaka imajinasyon olması şart değildir. İşte hayvanların bu durumundan dolayı (tekâmül düzeyleri gereği) onlar dış irâdelerin (kendilerininkinden daha güçlü iradelerin) ve bu irâdelerle oluşturulmuş imajların  güdümü altında hareket etmek durumundadırlar.

  Tezâhürat âleminde tüm kudretler ruh melekelerinin ortaya çıkıp gelişmesi oranında kazanılır: İdraklenme cehti şuurlanmayı; irâde  imajinasyonu; imajinasyon yaratıcılığı doğurduğu gibi… Bu esastan hareketle diyebiliriz ki, hayvanlarda kendiliğinden hareketin görülmesi, onlardaki irâde melekesinin gelişimine bağlıdır. Nasıl ki bitkiler hareket melekesinden yoksubdur… İrâde, hayvanlarda hareket becerisini sağlarken; imajinasyon da insandaki kuruculuk, yapıcılık kudretlerini geliştirir ki bu, beşer ile hayvan arasındaki en önemli farktır. Eğer arılar, binlerce yıldan beri, ne kadar özenli bakılırsa bakılsın; yapmakta oldukları peteğin şeklini değiştiremiyorlarsa, bunun nedenini imajinasyon yokluğunda aramak gerek.

  Gelişim olgusu içinde, dünya varlıklarında önce irâde, ondan sonra da imajinasyon melekesinin ortaya çıktığını biliyoruz ama imajinasyonu, hangi yüksek melekenin izleyeceğini henüz bilmiyoruz. Bununla birlikte imajinasyonun, ruhun olgunlaşmasıyla (tekamüle paralel olarak) oraya çıktığı kesin. Ayrıca şunu da gözden ırak tutmamak gerekir ki, ruhun tekâmül yolları çok çeşitlidir. Bu yollardan bazıları; onun imajinasyon melekesini, ötekiler de başka melekelerini ortaya çıkarmaya ve geliştirmeye yönelik araçlar olabilir. Bu nedenle yukarıdaki saptamalar, dünya gelişim ortamı içindir. Her gelişim ortamı varlıkların belirli melekelerini geliştirmelerini sağlayacak donanım ve olanaklara sahiptir. Ayrıca, bir varlıkta majinasyonun bulunması, onun her alanda gelişmiş etmiş olduğunu, tüm melekelerini geliştirmiş olduğu anlamına gelmez.

  Tüm bu açıklamalardan sonra, anlaşılıyor ki, imajinasyonun ruhsal gelişim üzerindeki etkisi büyüktür. İmajinasyon melekesini geliştirdiği oranda varlık, tasavvur hâlinde bulunan düşüncelerini uygulama alanına çıkarır ki; bu da, varlığın tesirliliğini artırarak, gelişimini hızlandırır. Dolayısıyla varlıklar, imajinasyon melekelerini geliştirdikçe, daha gelişmiş (daha süptil) içsel gelişim araçlarına (ve de zaman-mekân koşullarına) sâhip oluyorlar demektir. Öyleyse, ruhun tekâmül ile imajinason melekesi arasında yakın ilişki vardır, bu ilişkinin gelişimi paraleldir ve ayrıca, imajinasyonun tekâmül hızlandırıcı etkisi vardır.

Ruhsal Etkinlikler ve İmajinason

  Bir aksiyonun gerçekleştirilmesinin ilk ve en önemli (olmazsa olmaz) aşaması imajinasyondur. Yani, bizim gelişim ortamımızda, ruhun maddeler üzerindeki tesirliliği ancak imajinasyon ile olur. Başarıyla yapılan bir işte (o işin sâhibi bilsin / bilmesin) kesinlikle imajinatif bir etkinlik sergilenmiştir. Her hangi bir şeyin / işin oraya çıkarılmasında tek başına iradenin doğrudan doğruya hiçbir tesirliliği yoktur. İrâde ancak, imajinasyon melekesinin bir elemanı haline girdiği zaman, o melekeyi sevk ve idare ederek olayların ortaya çıkmasında etkili olur.

  Bazen de öyle olur ki; görünürde hiçbir imajinatif etkinlik yokken, bir kimse tarafından bir eser ortaya konur ve bu kimse bu eser hakkında hiçbir imajinatif etkinlikte bulunmuş olmayabilir. Bu eseri o kimse tarafından ortaya konulmasında kuşkusuz, onun irâdesi rol oynamıştır. Tüm bunlara bakarak, bu eserin imajinasyonsuz bir irâde ile orta çıktığına hüküm vermek doğru olmaz.

  Böyle bir durum iki bakımdan olasıdır: Birisi, imajların doğrudan doğruya ikinci bir şahıs tarafından hazır olarak benimsenmiş ve alınmış olması. Bir kompozitörün bestelediği bir parçayı çalan / söyleyen bir virtiozda olduğu gibi… Burada eser virtiozdan çıkar, onun iradesiyle olur, fakat kompozitörün eseridir. Çünkü o, onun imajıdır. Bir eseri ortaya koyan ile onu vücuda getirenin (yaratanın) aynı kişi olması gerekli olmadığı gibi şart da değildir. “Eğer bir varlığın imajinasyonu dışında gerçekleşmiş bir iş varsa; o, onu yapan ruhun eseri olamaz. Bir işi gerçekleştirmiş olan bir kimse o işin sâhibi sayılabilmesi için, o iş hakkında imajinatif bir etkinlikte bulunmuş olmalıdır.”

  Bir eserin ortaya çıkmasında imajinasyonun tezahür etmemesinin ikinci yolu da; irâdenin şuur alanına geçmemesiyle ilgilidir: Ruhun maddeye gömülmesiyle ortaya çıkan şuur daralması ve kapanması nedeniyle (imajinasyonun ilk aşaması olan) irâde, şuur alanına geçmemiş olabilir. Bu durumda, imajinatif etkinliğinden birey haberdar olmamış olabilir. Örneğin, uyku durumundayken, yapmış olduğu imajinatif etkinliğin uyandıktan sonra, yani maddeye bağlılığını artırdıktan sonra, onun egemenliği altına kalarak iş gören  süjenin bu konudaki imajinsyonundan haberdar olmaması, sırf maddeye bağlanmış olmaktan dolayı şuur alanının daralmasından ileri gelmiş bir durumdur.

  Hayvanlarda da durum çoğu kez böyledir: Hayvan ruhlarının bedenlenmezden önce, az çok imajinatif etkinlikleri vardır. Fakat onların sıkı sıkıya maddeye bağlanmış olmaları, dünyada bu melekelerini karartır. Yani hayvanlar bedenlenmeden önce (“bedensiz” halde) yapmış oldukları imajnatif etkinliklerin, onların bedenli haldeyken ortaya çıkışı iç güdüler (insiyak) şeklinde olmaktadır.

  Demek ki, enkarnasyon nedeniyle (maddeyle olan içiçelikten ve özdeşleşmelerden dolayı) ruhun sâdece melekeleri gölgelenmekle kalmıyor, şuuru da  daralıp kararıyor.(1) Bundan dolayı varlık herhangi bir eylem ya da obje hakkında imajinasyon yaptığının farkında olmasa bile; yine de o imajinasyon etkinliği, eserini göstermektedir.

  Görülüyor ki, eserlerimizin (hatta olduğu gibi tüm fiilleriyle birlikte yaşamımızın) başlangıcı olan imajinasyon, ya bizim kendi irademizin sonucu bir etkinlik olabilir ya da biz bu imajları başka bir varlıktan(hazır olarak almış olabiliriz. Bu iki durumdan birinciye örnek, bir keman konçertosunu kendimiz besteleyip icra etmemiz; ikinciye örnek, bir kompozitörün eserini virtiöz olarak icra etmemiz olabilir.

  Şu halde yaptığımız ya da yapar gibi göründüğümüz eserlerden / eylemlerden hangisinin bize ait olduğunu ve hangisinin başkalarından kaynaklandığını, eğer görünürde kanıt yoksa,  maddesel ortamda bunu belirlemek gerçekten de kolay bir iş değildir. İşte bu yüzden, kendi eserimiz olan birçok işleri başkalarına, ya da başkalarına ait olan birçok işi de kendimize ait gibi düşünür ve birçok olayı da tesadüflerle açıklamaya kalkışırız ki bu durum, bizlerin gelişim düzeyimizin çocukluk aşamasında olduğunun bir belirtisidir.