SAKLI DEĞİŞKENLER

Albert Einstein ve başkaları bu düşünceyi araştırırken, genelde kabul gören olası bazı özel faktörlerin yanında, başka faktörlerin de varlığını göz önünde bulunduruyorlar ki, bunlar Kuantum sistemini belirlemektedir. Bu ekstra determinizme edici faktörlere o, "saklı değişkenler" ismini verdi. Çünkü bunlar, alışılagelen Kuantum reaksiyonları içerisinde etkin olan enerji, yoğunluk ve akım gibi kesinlik içerisinde ölçülebilir faktörler değildi. Belirli bir Kuantum reaksiyonunda etkin olan faktörlerin değerlerinin bilinmesi şartıyla bugüne kadar uygulandığı gibi sadece statik/ durağan/ değişmez metotları kullanmak yerine, meydana gelen her bir reaksiyonun belirli formunu önceden belirlemek daha uygun düşer.
Matematikçi ve fizikçi John S. Bell övgüye değer bir teorik çalışmasında, şayet saklı değişkenler gerçekten varsa, bunların lokal olmaması gerektiğini öne sürdü. Fizikte değişkenler; ancak belli bir zamanda ve tanımlanmış bir yerde oldukları kesinlik içerisinde belirtilebiliyorsa, lokal olarak tanımlanmaktadır. Saptanamaz değişkenler, mekan sınırlaması olmaksızın, şaşırtıcı bir biçimde zamanı aşan kapsayıcı karşılıklı reaksiyonlar sergilerler.
Lokal (saptanabilir) özellikleri olan sistemlerde mümkün olmayan bu tür bir atılım, teorik olarak saptanamaz özelliklere sahip sistemlerde zaman ve mekanın ötesinde karşılıklı etkileşim gösterebilir. Cesaretli bir hipotez, saklı değişkenler teorisinin önde gelen savunucularından David Bohm, kitabı Wholeness and the Implicate Order'de (Bütünsellik ve Saklı Düzen), Kuantum reaksiyonlarının tümünün ilke olarak karşılıklı etkileşim aracılığıyla kendi saklı değişkenlerinin aracılığıyla, zaman ve mekanı aşarak birbirine ulaşabilir olduğunu söylüyor. Bu, Evon Harris Walker'e teorik mekanizmayı getirdi. Mekan ve zamanı aşan kapsayan özelliklere sahip DDA'yı açıklayabilmek için buna ihtiyacı vardı.

Parapsikoloji önündeki bu fırsatı kaçırmadı ve Retro-PK denilen, zamanı aşan özel bir tür Psikokinezinin varlığını tahmin etti. Bunun sıra dışı özellikleri, Kuantum fiziksel ölçüm sorunu ile ilişkilendirildiğinde daha iyi anlaşılacaktır. Yirmili-otuzlu yıllarda Kuantum fiziği geliştirildiğinde, bugün dahi bilimsel tartışmalarını çelişkilerin nesnesi olan bir sorun ortaya çıktı; Kuantum fiziğinin ölçüm sorunu. Durum aşağı yukarı şöyle;
Kuantum reaksiyonlarını tarif eder matematiğin yakından incelenmesi şunu gerektiriyor; bilardo topları örneğinde gösterildiği gibi, sonuçlar probabilistiktir. Fakat "Kuantum-bilardo topu-çarpmasının" iyi düşünülmüş matematiksel niteliğinin anlamı, top pozisyonunun asli ölçümü gerçekleştirilemediği müddetçe tanımlanamaz olmasıdır. İşte tam burada Kuantum dünyasının yasaları sağlıklı insan aklı tarafından izlenemez hale geliyor. Bu durumda hakiki bir ölçüm gerçekleştirilinceye kadar top, mümkün olan tüm açı yollarında eşzamanlı olarak geri döner! Fizikçilerin, aklını tamamen kaybettikleri izlenimini önlemek için, şu anlaşılır kılınmalıdır. Onlar, Kuantum sisteminin her bir ölçümü ya da gözlemi altında, açı yollarından geçerli olan sadece bir tek olasılık olduğu, hipopetik "Kuantum bilardo topunun" karmaşık durumunun olası her yöne açılmasının asla mümkün olmadığını belirtiyorlar.

Bir başka analoji, bu bilimsel içeriğin karmaşıklığını anlaşılır kılmak için yardımcı olabilir. Buzdolabının kapı raflarından birisinin içerisine yerleştirilmiş bir yumurta düşünün. Yumurta, kuantum sistemini temsil etmektedir. Durumlar, yumurtalıktaki çukurların pozisyonlarıyla temsil edilmektedir. Kapalı bulunan buzdolabı kapısı içerisindeki bir yumurtanın pozisyonu saptaması; lokalliği açısından belirsizdir. Bu demektir ki, yumurtanın belli bir yumurtalık çukuru içerisinde yer aldığı iddia edilemez. O, eş zamanlı olarak tüm çukurlarda yer alabilir. Ancak, gözlem ve ölçümde bulunabilmek için, kapı her açıldığında yumurta orada, asıl yerinde.
Nasıl ki buzdolabı içerisinde ne olup olmadığının araştırılması ve bilinmesi için onu açmak gerekiyorsa, aynı şekilde Kuantum sistemlerinin saklı değişkenleri de tespit edilmeli; yoksa kuantum sistemlerinin ölçümler arasındaki durumu, aynı kapalı bir buzdolabı gibi belirsizlik gösterir.