|
Kadim kültürlerin
hemen hepsinde Hayat Ağacı simgesini bulmaktayız. Bu
ağaç, bizim bildiğimiz ve ‘ağaç’ olarak
tanımladığımız bitkiden çok farklı kutsal anlamlarla yüklüdür.
Altta solda görülen Amerikan Navajo halkına ait bir
çizimde kutsal ağaç merkezde bir kare içinde ve kareyi
çevreleyen küçük boyda çizilmiş olan insanlar bulunuyor.
İnsanlardan büyük boyda olan ve parmakları dal şeklinde olan
dört varlık doğa tanrıçalarıdır. Örgülü saçlarından ve etek
giymelerinden onların birer koruyucu tanrıça oldukları
anlaşılıyor. Benzer bir yorumla, bunların şaman kadınlar
olduklarını ve tüm insanlığa tedavi için bitkiler sunduklarını
söyleyebiliriz.
Sağdaki resimde ise bir
Asya (Türk) halısı görülüyor. Yine merkez yeri kaplayan geniş
ve yüksek bir ağaç ve etrafında uçuşan kuşlar görülüyor. Bu
ifade şeklinde kuşlar insanları ve yerden göğe doğru yükselen
ağaç da tüm canlılara hayat veren kutsal enerjiyi simgeliyor.
 
Anadolu’ya geldiğimizde kutsal hayat
ağacının önemli bir simge olarak devam ettiğini görüyoruz.
Alttaki resimde solda (1) görülen Hitit kabartmasında iki
boğa-insanın arasında hayat ağacı görülüyor. Başları üzerinde
de kanatlı Tengri simgesi bulunuyor. Kabartmanın çizimi ayrıca
belirtilmiştir.
(Kaynak:
Hitit Güneşi, Sedat Alp,
Tübitak yayını, 2002, sayfa 27)
Ortada
(2) görülen hayat ağacı bir Selçuk kabartması olup,
Erzurum’daki çifte minareli medresenin duvarını
süslüyor.
(Kaynak:
Anadolu’nun Selçuklu Çehresi, Semra Ögel, Akbank yayını, 1994,
sayfa 113)
Sağda ise (3), doğu Anadolu’da
ileri bir kültür geliştirmiş olan Urartu inancında hayat
ağacından meyve toplayan iki kişi görülüyor.
(Kaynak:
Anadolu Arkeolojisi, Veli Sevin, Der yayını, 2003 sayfa 221)
Her üç resimde hayat ağacının iki
yana uzanan dalları ile bütünleşen çifte varlıklar dikkat
çekicidir. Bu konuya daha önce değindim.
(Bkz.
37 sayılı Şaman Kadınlar başlıklı yazım)
Fuzuli Bayat’ın Ana
Hatlarıyla Türk Şamanlığı başlıklı kitabının 92.
sayfasında hayat ağacının aynı zamanda bir şaman ağacı
olduğundan söz eder:
"Cennette yerleşen iyi ve kötüyü idrak etme ağacının meyvesini
yemekle insan, yasağı bozmuş ve ölümsüzlükten ölüme terk
edilmiştir. Şaman ağacı ilk mükemelliği simgeleyen cennet
ağacıdır ki, inisyasyonda başlangıç bilgiye sahiplenmek anlamı
içerir."
Hayat ağacının Osmanlılardaki anlamını anlatan Nevill Drury
(Kaynak:
Shamanism, Element yayını, 1996, sayfa 39)
şöyle der:
"Osmanlı Türkleri bir-milyon yapraklı hayat ağacından söz
ederler. Her bir yaprakta bir insanın kaderi kayıtlıdır. Bir
insan öldüğünde bu ağaçtan bir yaprak düşer."
|